Marek Gajda
Tajemniczy zamek: historia zamku w Wolborzu w dobie Odrodzenia i Baroku.
Piotrków Trybunalski 2005,
Wydawnictwo: AW EDYTOR
Stron: 117

Książka została oparta na bogatym materiale źródłowym (inwentarzach zamkowych z Archiwum Diecezjalnego we Włocławku, materiałach z Archiwum Państwowego w Łodzi, unikatowych zbiorach własnych autora, itd.), ukazuje zarówno zmiany w architekturze zamku na przestrzeni wieków, dwór biskupi, jak również ważne w skali Polski, a nawet Europy wydarzenia i postacie. Zamek wolborski pojawia się już w tle walki o sukcesję między stronnictwami, które ukształtowały się w Polsce po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 r., oraz wojny z Krzyżakami, kiedy to pod Wolborzem w 1410 r. nastąpiło zgromadzenie głównych sił polskich, które następnie pomaszerowały w kierunku Czerwińska, i dalej, pod Grunwald. W zamku przebywali m.in. Filippo Buonaccorsi (zwany Kallimachem) wcześniej ścigany przez dyplomację papieską za udział w spisku na życie papieża Pawła II, Bernardino Gallo z Zadaru, Mikołaj Wodka z Kwidzynia, Maciej Drzewicki, Zygmunt II August, Stefan Batory, nadzwyczajny legat papieski Henryk Gaetano (wysłany przez Klemensa VIII, celem namówienia Zygmunta III do ligi przeciw Turkom), Władysław IV, Jan Kazimierz, wdowa po Władysławie IV Ludwika Maria.
Książka przedstawia szczegóły konfliktu wójta wolborskiego Andrzeja Frycza Modrzewskiego z papieżem Piusem V (dawnym inkwizytorem i fanatykiem – dominikaninem Antonio Michaela Ghislieri, który ekskomunikował Elżbietę I królową Anglii i poparł finansowo Katarzynę Medycejską w jej walce z hugenotami). „Tajemniczy Zamek” ukazuje przez pryzmat dworu biskupiego historię miasta Wolbórz, które podobnie jak większość miast polskich XVII wieku, po wojnie 1655–1660 (zwanej „Potopem”) straciło swój dawny status i blask, by w XVIII i XIX w. ulec dalszej degradacji, pogłębionej ukazem carskim z 1869 r., sprowadzającym podobne miejscowości, stanowiące 75 proc. ogólnej liczby miast kraju, do rangi osad.